Շիրակի մարզի տուրիզմի զարգացման և հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, «Գյումրին մեր տունն է» երիտասարդական նախաձեռնության կոորդինատոր Արսեն Վարդանյանի հետ զրուցել ենք «Ֆոլկ լայֆ» փառատոնի շրջանակներում՝ ԱՄՆ-ի մայրաքաղաք Վաշինգտոնում անցկացրած 17 օրերի մասին:
— Արսեն, ինչպես եղավ, ինչից սկսվեց… Ես «Ֆեյսբուքից» տեղեկացա, որ ԱՄՆ—ում ես:
— Դե, հենց «Ֆեյսբուքից» էլ սկսվեց (ծիծաղում է)… Ամերիկյան Սմիթսոնյան ինստիտուտի և «Իմ Հայաստան» ծրագրի աշխատակիցների կողմից մեր ֆեյսբուքյան ակտիվությունը նկատել էին, ոչ պաշտոնական հանդիպումներ եղան, ուզում էին հասկանալ մշակութային ժառանգությունը որպես բիզնես գաղափար իրացնելը հնարավո՞ր է, թե՞ ոչ: «Գյումրին մեր տունն է» երիտասարդական կազմակերպության կատարած աշխատանքները որպես համայնքային նշանակության, մարդկանց միավորելու, կրթական բաղադրյալ դիտարկելով, հրավեր ստացանք մասնակցելու «Ֆոլկ լայֆ» փառատոնին: Դա ԱՄՆ անկախությանը նվիրված միջոցառումների շարքից էր. հրավիրվում են տարբեր երկրների ոչ պաշտոնական անհատներ, ովքեր իրենց ձեռքերով արվեստ կամ արհեստ են ստեղծում: Հայաստանին և Կատալոնիային մեծ հատված էին տրամադրել՝ Կապիտոլիումի դիմացի մեծ այգում: Սա ոչ մրցակցային փառատոն է, նպատակը՝ այլոց քո ազգային մշակույթը ներկայացնելն է: Սա ոչ թե սցենարով գրված փառատոն է, այլ ազատ է թողնված՝ ժամանցի ու հանգստի, արարման ու նորարարությունների լայնիմաստ հնարավորություններով:
— Սա լոկ երիտասարդակա՞ն միջոցառում էր:
— Ոչ, տարիքային սահմանափակում չկար, այնտեղ կային Հայաստանը ներկայացնող շուրջ 100 մասնակից, տարբեր մարզերից՝ սկսած թոնրագործից, պանրագործից, դարբնից ու ժանյակագործից, վերջացրած մեր՝ «Իմ ֆռռիկը»…
— Իսկ ինչպե՞ս էր ընտրությունը կատարվել:
— Կարծում եմ՝ իրենց կամավորները, աշխատակիցները շրջում են տվյալ երկրում, կամ ուսումնասիրում են ձեռքի աշխատանքներ ստեղծող վարպետներին, նման ստեղծագործական ձիրք ունեցող խմբերին: Հենց այդպես էլ մեզ են «հայտնաբերել»: Սա մի հիանալի փառատոն է, որտեղ դու քո իմացած, քեզ լավ ծանոթ մարդուն տեսնում ես անմիջական գործի մեջ: Այնտեղի հայերի համար ևս մեծ նշանակություն ուներ. նրանց ու հայաստանից գնացածների անմիջական շփումների լայն հարթակ էր ստեղծված: Սա արվեստագետների ու արհեստավորների համագործակցության ու կապերի լայն հնարավորություններ է տալիս: Շատ ուրախալի էր, որ տարբեր նահանգների, անգամ տարբեր հայկական սփյուռքի ներկայացուցիչներ, իմանալով, որ Հայաստանը ներկայացված է «Ֆոլկ լայֆ» փառատոնում, տոմսեր էին գնել, եկել էին իրենց հանգստի կազմակերպումը զուգակցելու հայկականի, ազգայինի մի փունջի հետ: Մանավանդ, որ դրդիչ պատճառ էլ կար. թավշյա հեղափոխությունը, ինչը մեծ հետաքրքրություն էր դրսի հայերի համար:
— Ինձ թվաց՝ պաշտոնական տարրեր էր կրում, քանզի այնտեղ էին նաև ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, Մշակույթի նախարարը…
— Դե, այս փառատոնը մեծահամբավ է: Մեզ համար մեծ ընդունելություն էր կազմակերպվել ՀՀ դեսպանատանը. դեսպանն անձամբ հրավիրեց, իր ընտանիքով էր ժամանել: Այդ հրավերին ներկա էին նաև ԱՄՆ կոնգրեսականներ, ներկա էր նաև մեր նախագահը, ինչպես նաև Մշակույթի նախարարն ու Զբոսաշրջության պետական կոմիտեի նախագահը:
— Փաստորեն բավական հետաքրքիր է եղել… «Ֆեյսբուքում» տարածած Ձեր «լայվով» տեսա, թե ինչպես էր Մշակույթի նախարարը ֆռռիկ խաղում…
— Այո՜, շատ հաճելի միջավայր էր ստեղծվել, լրիվ ազատ ու ժողովրդական, երգով ու պարով, խաղերով… Եվ պաշտոնատարների այցն այնքան սահուն էր, ոչ մի չինովնիկական դրսևորում, այլ սովորական, անմիջական, այստեղ է, որ զգում ես՝ բան է փոխվել…
— Կազմակերպիչնե՞րն էին հոգացել հայաստանյան մասնակիցների ֆինանսական ծախսերը, թե՞…
— Ֆինանսական մասով որոշակի պարտավորություններ իրականացրել էր մեր կառավարությունը՝ համատեղելով կազմակերպիչների հետ միասին: Մենք ոչ մի բանում սահմանափակումներ չզգացինք. այդ 2 շաբաթվա ընթացքում ուր ուզեցինք՝ գնացինք, շրջեցինք թանգարաններում, տեսարժան վայրերում, անգամ մոտակա ու հեռակա քաղաքներում եղանք:
— Իսկ այն ամենը, ինչը տեղում էր ստեղծվում, դրանց ապագան ինչպե՞ս էր կանխորոշված:
— Այդ ամենը Սմիթսոնյան ինստիտուտի կողմից ձեռք էր բերվում և վաճառք կազմակերպվում: Մյուսների համար էլ ոչ պակաս կապեր էին ստեղծվում: Սա շատ լուրջ բիզնեսային, գաղափարային, մոտիվացիոն փառատոն էր: Բավական է միայն պատկերացնել մոտ 1 մլն մարդ, արդեն պարզ է, չէ՞, ինչպիսի շարժ էր «Ֆոլկ լայֆ»-ում: Մեզ համար ինքնաարտահայտվելու լայն հարթակ էր ստեղծված, ճանաչողություն ձեռքբերելու համար մեծ շանսեր էր տրված: Կամզակերպիչներն ամեն ինչով ապահովում էին, մենք ոչ մի բանի նեղություն, պակասություն չզգացինք:
— Արսեն, ձեր թիմի «այցեքարտներից» մեկը՝ խցաններով պատրաստած գորգն էր:
— Այո, այդ միտքը մենք իրացրեցինք: Մեզ հետ որոշակի քանակով խցան տարել էինք, այնտեղ էլ դրանց ավելացան ամերիկյան խցանները: Խցաններով խճանկարի պատրաստումը, կարելի է ասել, և՛ կրթական, և՛ բնապահպանական, և՛ ստեղծագործական բաղադրիչ է կրում: Մենք նախօրոք որոշել էինք հայկական «Կենաց ծառը» հավաքել, հետո, երբ ամերիկյան խցաններն էլ ավելացան, միքս ստացվեց: Սմիթսոնյան ինստիտուտի կողմից խնդրանք-առաջարկ ստացանք, որպեսզի մեր այդ հրաշք աշխատանքը որպես հիշատակ նվիրենք իրենց, ինչը մեզ համար մեծ պատիվ էր… Հայկականը թողնել Վաշինգտոնում որպես արժեք, որպես հայկականի հետաքրքիր հետք՝ կարելի էր թողնել, և մենք նվիրեցինք:
— Ֆռռիկով խաղացիք, խցաններով գորգ պատրաստեցիք, երգեցիք, պարեցիք ազգայինը, հետո՞…
— Նաև ազգային խոհանոցը ներկայացվեց: Հետաքրքիրն այն է, որ քեզ միանում էին այլազգիները, միքսվում էր ու մեկ այլ տիպի զվարճալի ասեմ, կամ հաճելի ասեմ, շատ էմոցիոնալ, շատ ոգևորիչ իրավիճակներ էին ստեղծվում: Այս ամենին զուգահեռ, բացատրում ես քո կենցաղը, քո ապրելակերպը, առօրյան, քոնը: «Հրայրք» ավանդական երգի ու պարի խումբը, «Մենք» երգի ու պարի խումբը, այնտեղ գործող հայկական երաժշտական խմբերը միացան, կենդանի նվագակցությամբ, նախ ցուցադրական սովորեցնում էինք շարժումները, ապա ահավոր թվով մարդիկ միանում էին մեզ… Մենք շատ բան տվեցինք ու շատ բան սովորեցինք, գաղափարներ ծնվեցին, թե ինչեր կարելի է անել մեզ մոտ, ինչպիսի բացթողումներ ենք ունեցել, թեկուզ քիչ ծախսով, բայց ինչեր կարող էինք անել, որ մինչ հիմա չենք արել:
— Իսկ հայկական տաղավարին ավելի շատ այլազգինե՞ր էին մոտենում, թե՞ հայերն ինչպես միշտ դոմինանտ էին:
— Ե՛վ այն, և՛ այն… Չէ՛, բայց հայերն, այնուամենայնիվ, ավելի շատ էին մեզ մոտենում, ավելի երկար մեզ մոտ մնում. կարծես նրանց մեջ կարոտ կար, որ ուզում էին մեզանից ստանալ, Հայրենիքից ամեն բան իմանալ: Մեզ «հանգիստ» չէին տալիս, հրավիրում էին հյուրասիրության, բայց մեզ համար հիմնականն ու կարևորը մնաց այն կապերը, որոնք ապագայում շատ ու շատ պետք կգան ու մեծ շարժառիթներ կհաղորդեն՝ գաղափարներ ու ծրագրեր կազմելու, իրացնելու: Կոնկրետ գյումրեցիներիս համար կարևոր հանգամանքն այն է, որ այդ մարդկանց կհյուրընկալենք Գյումրիում: Սա զբոսաշրջության տեսանկյունից բավական զգալի ցուցիչ կարող է ապահովել:
— Արսեն, այնքան տպավորություններ ունես կիսելու, որ ամենի մասին մեկ հարցազրույցի շրջանակում երևի չկարողանանք տեղավորվել, սակայն ամենա-ամենա տպավորիչը ի՞նչը մնաց:
— Ամենատպավորիչներից մեկը պետք է նշեմ Վաշինգտոնի առանձնահատկությունը. առաջին իսկ պահին, երբ ոտք դրեցինք այդ հողի վրա, այնտեղ մենք տեսանք բնության ու քաղաքային կենցաղի բացարձակ համակեցությունը, մերվածությունը. երկնաքերեր, ծառ ու ծաղիկներ ու ազատ վազվզող կենդանիներ՝ սկյուռեր, նապաստակներ, եղնիկներ… սա մեզ համար մի այլ ձև է, երևույթ է, ինչը մեզ շատ զարմացրեց ու դուր եկավ: Մեր եղած այլ բոլոր վայրերում, քաղաքներում ես այն հասկացա, որ Ամերիկայում բոլոր տարիքի, տարբեր ճաշակի տեր մարդկանց համար հնարավորություն ստեղծված էր, և մարդ-արժեքը հասկանալի էր շոշափելիության աստիճան:
— Ինչպիսի՞ սպասելիքներ կան այս ամենից:
— Փառատոնը, որպես այդպիսին, ինքնանպատակ չէր. սեպտեմբերին կազմակերպիչների թիմին ենք սպասում, որ Գյումրի էլ են այցելելու՝ քննարկելու փոխընկերության, փոխհամագործակցության, տեղերում նմանատիպ կամ այլ տիպի փառատոներ կազմակերպելու հարցեր, մշակութային ժառանգության պահպանության գաղափարի շուրջ նախաձեռնողական թիմերով աշխատանքային պլաններ ենք մշակելու: Եվ իզուր չէր, որ մեզ հետ հատուկ ռեպորտաժների շարք պատրաստվեց, որի նպատակն էր ազգային ավանդական ժառանգության փոխանցումն ու տարածումը, ինքնառեալիզացումը, ինքնաարտահայտումը: Նկարահանողների բազմաթիվ խմբեր էին շրջում, որոնք աշխատում էին ոչ մի դետալ բաց չթողնել, որովհետև ֆիլմաշարեր ևս պատրաստվեցին և աշնանը կցուցադրվի: Սա նրանով է կարևոր, որ յուրաքանչյուր կայծ ունեցող երիտասարդ կամ պատանի, որը ապագայի կրողն է, իր բնակության վայրում փորձում է անել ավելին, իրացնել գաղափար, որը կարող է սոցիալական, իրավիճակային փոփոխություն հաղորդել թե՛ միջավայրում, թե՛ հասարակության գիտակցության մեջ:
Ս.ՄԵԽԱԿՅԱՆ