Վազեցի ինստիտուտ, իրոք փլված էր, մտածեցի՝ տուն գնամ, գուցե կինս հասցրել է դուրս գալ: Մեր տունը 16-հարկանի շենքում էր, ինչպես գիտեք՝ չէր փլվել: Մեծ աղջիկս տանն էր եղել, իսկ փոքրս 7-րդ դպրոցում էր, որը նույնպես չէր փլվել: Իրար գտանք, սպասեցինք, սպասեցինք… Կինս չեկավ… Հետ գնացի ինստիտուտ: Ծանոթ տղաների հանդիպեցի: Ցույց տվեցին, որ կինս փախչելիս մնացել է աստիճանների փլատակների տակ…

Մի բան պատմեմ. երբ այդ առավոտ արթնացանք, կինս չէր պատրաստվում երեխաներին դպրոց տանել: Հարցրեցի, թե ինչու, ասաց, որ վատ երազ է տեսել ու վատ կանխազգացում ունի… Ընդհանրապես, նա ուներ նման հատկություն՝ և ուրախության, և տխրության: Ու երեխաները կնոջս հետ տանը մնացին: Երբ ցնցումներից հետո ուշքի եկա, վազեցի տուն, որը նորակառույց «Եռանկյունի» թաղամասում էր գտնվում: Մեր ընտանիքին բան չէր եղել, երեխաներս փրկվել էին, բայց զոհվեց եղբորս ողջ ընտանիքը…

Երկրաշարժին փլվեցին հիմնականում լենինգրադյան նախագծերով շենքերը: Դեռ այն ժամանակներին, երկրաշարժից առաջ, տրեստի կառավարչին ուզում էին դատել, Մոսկվայից եկան ստուգումների, գտան, որ հիմնական սխալը միացումների մեջ է, որոնք պետք է պահեին շենքը… Եթե բուն մեղավորը տրեստի ղեկավարը լիներ, նրան հաստատ կդատեին, բայց մեղավորությունը նախագծողներինն էր… Բայց, միայն նախագծողների վրա էլ չեմ գցում ողջ մեղավորությունը, մեղավորները շատերն էին. անպատասխանատու աշխղեկներ, անփույթ շինարարներ…

«Լենինականը կա մեր գլխում, մեր մտքում: 30 տարի առաջ Լենինականը դեռ կար, դրանից հետո էլ շուրջ 10 տարի էլ կար, բայց վերջին 10-ամյակի ընթացքում ասես վերջին շունչն էր տալիս… Երկրաշարժը նրան ագոնիկ վիճակի մեջ էր գցել, այդ հոգեվարքային վիճակն ավարտվեց ու Լենինականն էլ չեղավ: Ու դա ինձ համար շատ տխուր է…»

Պատմում է Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության պատվո հյուպատոս, «Բեռլին Հյուրերի տան» տնօրեն Ալեքսան Տեր-Մինասյանը. «Սկզբում առաջնային էր փրկարարական գործողությունները, փորձում էինք ողջ մնացածներին գտնել, դուրս հանել, իսկ հետո արդեն անցանք գործարանը փրկելու՝մտածելով, որ նորից հնարավոր կլինի վերականգնել, հույսը մեծ էր, չնայած, որ շատ արտադրամասեր հիմնովին փլուզվել էին: Քարերն հանելով, դասավորում էինք, համարակալում, կրակի մոտ գիշերում, առավոտյան նորից շարունակում…»

Մենք հին ազգ ենք, մենք ամեն ինչ տեսած ենք, ամեն ցավ ապրած ենք, մենք տանջված ազգ ենք, մեր արյան գենում ունենք ու կրում ենք այդ ինֆորմացիան: Մենք մեզ համար ըշտը հոգեբան էինք: Տեսեք, իմ կոլեկտիվի անդամների տներում կարծում եք վիշտ չէ՞ր եղել. բոլորն էլ զոհեր ունեին, գնացին մեկ օրով, բայց ետ եկան, որովհետև հասկանում էին, որ իրենց օգնության կարիքը կա: Մենք 3 ամիս մեքենաների մեջ ենք քնել, հենց կանչ էր լինում, երկու հոգի գնում էր…

Պատուհանը կոտրեցի, դուրս եկա ու… դագաղներ էին լցված, վախեցա, հազիվ մի կերպ անցա, վերադարձա Ճերմակ հիվանդանոց: Այնտեղ էլ դագաղներ էին շարված՝ մեջները դիեր… Ում հանել էին, բերել էին այդտեղ, մինչև հարազատները կհայտնվեին… Մի կին, լուցկին վառել, դիերի մեջ իր տղային էր փնտրում… Արյունս երակների մեջ սառեց: Ես մինչ այդ չգիտեի վախն ինչ էր…

Երևանում, մինչև ժամը 3-ը սիմֆոնիկ երաժշտություն էր հնչում ռադիոյով, ու ոչ մեկս տեղյակ չէինք, թե ինչ է կատարվել… Միայն հայտարարում էին՝ ուշադրություն, շատ կարևոր լուր շուտով: Թեպետ Երևանում էլ ցնցումը զգացվեց, բայց դա չհուշեց, թե ինչպիսի ողբերգության մեջ էինք ընկել: Իսկ ժամը 3-ին հայտարարեցին, թե խուճապի չմատնվեք… Լենինականում ահավոր աղետ է տեղի ունեցել…

30 տարի առաջ… Հիշողությունների այն կետը, որտեղից մեր կյանքը բաժանվեց երկու մասի՝ առաջ ու հետո… Այնտեղից հետո մրմուռ ու կսկիծ, չսպիացող վերք է, որ ամեն պատահած պահի ցավեցնում է, կոկորդդ սեղմում… Ականջներիդ մեջ քաոս է, չդադարող հեկեկոց, աչքերիդ առաջ արյունը սառեցնող պատկերներ, որոնք մերթընդմերթ կինոժապավենի պես պտտվում են, պտտվում են…

Անցել է 30 տարի այդ աղետալի օրից… չես ուզում հիշել, չես ուզում խոսել, բայց ամեն անգամ էլի ու էլի բաներ ես հիշում, որ անկախ քեզանից խոսում ես, արտասվում թե՛ աչքերով, թե՛ հոգով… Այդ օրը, առավոտյան ես գնում էի Երևան՝ նախարարություն՝ խորհրդակցության: Ազատան գյուղի մոտ էինք հասել, երբ ինչ-որ տարօրինակ զգացում ունեցանք: Վարորդը ձեռքը սրտին տարավ, թե. «Վրույրիչ, վայթե ես ինֆարկտ տարա»: Ու մեքենան կանգնեցրեց: Ու ի՞նչ տեսանք…